Rozwój mowy u dziecka jest złożonym procesem nabywania umiejętności językowych, jak i komunikacyjnych. Przebiega w ściśle określonych etapach.
Na początku charakteryzuje się elementami płaczu, krzyku, odgłosów i mimiki. Następnie dziecko wytwarzać pojedyncze dźwięki, wyrażenia dźwiękonaśladowcze, a w dalszej kolejności proste sylaby otwarte, takie jak „ma” lub „ba”. W tym czasie, np. sylaba „mu” wyraża dźwięk odpowiadający sylabie, jak i pojęcie wyrażone słowem, czyli nazwą zwierzęcia, jakim jest krowa.
W kolejnym etapie dziecko zaczyna rozumieć polecenia i pytania próbuje tworzyć proste wyrazy będące połączeniem sylab otwartych, są to słowa takie jak „mama” „tata”.
Rozwój zdolności dziecka do komunikowania się przejawia się umiejętnością formułowania dłuższych wypowiedzi złożonych z dwóch, trzech wyrazów. Zasób słownictwa gwałtownie się powiększa, dlatego tak ważne jest, aby w tym okresie dużo z dzieckiem rozmawiać, prowokować do swobodnych wypowiedzi i w miarę możliwości unikać zdrobnień i spieszczeń, które mogą powodować trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem. Następnie dziecko nabywa umiejętności opowiadania prostych historii oraz zaczyna opisywać doświadczenia. Poszerzenie zdolności gramatycznych prowokuje dziecko do aktywnego prowadzenia rozmów oraz zadawania pytań.
Ważne jest zapewnienie dzieciom odpowiedniego środowiska i wsparcia, aby rozwijały swoją mowę. Zachęcanie do spontanicznych rozmów, czytanie książek, opowiadanie historii, śpiewanie piosenek i zabawy słowne to sposoby, które mogą wspomagać rozwój mowy dziecka.
Ważne jest również, aby słuchać uważnie dziecka i komunikować się z nim, aby stworzyć bezpieczną i akceptującą atmosferę, w której może swobodnie wyrażać swoje myśli i uczucia. Uczenie małych dzieci jest procesem, który wy-maga cierpliwości, powtarzania i interakcji. Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, więc ważne jest, aby nie porównywać go do innych dzieci. Utrzymuj pozytywną atmosferę, pochwalaj wysiłki dziecka i baw się podczas jego uczenia się mowy.
Najprostszą i najskuteczniejszą formą edukacji małego dziecka jest zabawa. Już najmłodsze dzieci odczuwają „głód poznawczy” związany z eksplorowaniem otoczenia. Chcą eksperymentować, doświadczać świata za pomocą zmysłów i podczas ruchu.
Zabawy, aktywności, ćwiczenia i zadania stawiane przed dzieckiem pobudzają je do wszechstronnego rozwoju, ale pamiętaj, że najważniejsza dla dziecka jest Twoja obecność, bo dzięki niej uczy się nawiązywania relacji z innymi ludźmi. Relacje zaś są podstawową formą współpracy i komunikacji międzyludzkiej.
Zabierz królika na spacer, wyprawę terenową, wycieczkę i nagrywaj z dzieckiem z wykorzystaniem dyktafonu różne odgłosy i dźwięki. Starsze dzieci mogą nagrać swoje głosowe obserwacje. Po powrocie do domu odtwórzcie wspólnie swoje nagrania i spróbujcie je zilustrować. Dzieci, które nie potrafią jeszcze malować, mogą tworzyć obrazy poprzez ułożenie różnych przedmiotów (darów natury, klocków, przedmiotów codziennego użytku) na kartce papieru. Starsze dzieci po prostu narysują swoje obrazki. Taka aktywność wspiera ogólny rozwój mowy, rozwija słuch fonematyczny, rozwija koordynację wzrokowo-ruchową i zachęca do ćwiczeń graficznych.
Wykorzystajcie klocki do aktywnej zabawy w konstruowanie. Klocki pobudzają wyobraźnię i pozwalają dzieciom znaleźć ujście w swojej twórczości. Pokaż dziecku ciekawe budowle, mogą to być obiekty, które znajdują się w jego najbliższym otoczeniu. Ważne, żeby dziecko wiedziało jak ma je odtworzyć. Dzięki temu uruchomisz aparat mowy, dlatego, że budowanie będzie wiązało się ze wspomnieniami, a tym samym z emocjami z nimi związanymi. Nazywajcie miejsca, elementy budowli, przedmioty, opisujcie je wspólnie. Taka zabawa pobudza czynny słownik dziecka i go ubogaca.
Autor: Anna Wilczyńska – wychowawca i nauczyciel języka angielskiego w przedszkolu, logopeda, oligofrenopedagog, ekspert Alilo